Fransız Yeni Dalga akımının büyükannesi olarak bilinen Agnes Varda ile dolu bir hafta sonu geçirdim.
Agnas Varda'nın filmleri, belgeselleri yeni anlatım tarzları, teknik yenilikler ve eşsiz bir görsel bakış içeren denemelerle dolu. İlk mesleği olan fotoğrafçılık da bunda etkili.
İlk olarak Agnes Varda'nın otobiyografik-belgeseli "Agnes Varda'yı Anlatıyor"unu izleyince, gerisi de geldi. Mutluluk (film), Cleo 5'den 7'ye (film) ve Toplayıcılar (belgesel) hepsi muhteşem.
Küçük bir Anadolu kasabasındaki Anayurt Oteli'nin katibi Zebercet, bir düşün peşine takılıp yıllarca bastırdığı bütün duygularla başbaşa kalır.
Yusuf Atılgan'ın yarattığı karakter o kadar canlı, detaylar o kadar alt üst edici ki, kasılma, öfke ve merak karışımı bir sersemleme ile kitabı okudum. Geç oldu ve biraz güç oldu ama değdi.
1921 doğumlu Boysan'ın doğduğu şehir İstanbul'un 1950'ler bu yana yağmalanışına şahitliği, gezdiği ülkeler, şehirler, -olmazsa olmaz- içki adabına ilişkin düşünceleri, mizah, Bektaşilik gibi pekçok konudaki bakış açısını içeriyor kitap.
Sohbet eder gibi akıp gidiyor sayfalar da. Sonlara doğru artan tekrarlar için bir editöryel müdahale eksikliği hissettim sadece.
Eğer bu bir veda yazısı olsaydı, yüreğim yetmezdi. Ama veda etseydim sana Metin Abi, bunu bilirdim eminim. Gülümsemen gözümün önüne gelip de şu an tebessüm ediyorsam, bu olsa olsa bir saygının ifadesi yazısıdır, başka ne olacak?
Bulunduğu yeri aydınlatan, herkese kolu kanadı yeten çok az insan var. Biri de benim payıma düştü, ne şanslıyım. Hiç mi sekmez bilmiyorum, ya telefonun ucunda ya onca işinin ortasında bir masanın başında. Nerden bilir, nasıl hisseder dara düştüğünü insanın, bunun da hikmetinden sual olunmaz.
Fazla eli açık, fazla vicdanlı, fazla yufka yürekli bulur; kendini hep ihmal ettiğini düşünür, söylerdim de bunu ona. Baya dırdır ederdim. Tatlı tatlı didişirdik. Beş benzemez onca insanı bir araya getirir; herkesin nerde, ne koşulda olduğunu bilir; sorar, arar, küsmez, darılmaz, sabreder, dinler ve kendi de anlatırdı hikayelerini.
Hem koskocaman bir yürek; hem muzip küçük bir çocuk. Hem “ne olursa olsun arkandayım” diyen bir güven hem yiyelim içelim eğlenelim diyen bir neşe… Hem rakamları evirip çevirerek oynamayı seven küçük bir yaramaz hem kim bilir nerelerden topladığı hikayeleri anlatan bir dede…
Metin Abi, biz seni çok sevdik. Sen de bizi, hepimizi o yüreğe sığdırdın.
Kağıt Ev'i, Beliz Güçbilmez atölyesi için ikinci kez okudum. İtiraf edeyim ilkinde dikkatimi çok vermeden okuyup geçmişim. İkinci okuyuşum kitabı daha derinlemesine anlamama yardımcı oldu.
Kağıt Ev, kitap tutkunlarının çok seveceği kısa bir novella. Cambridge Üniversitesi'nde Hispanik Diller Profesörü olan Bluma Lennon'un, Emily Dickinson'un bir şiirini okurken bir arabanın altında kalmasıyla başlıyor kitap. Bluma'nın ölümünden sonra genç asistanına gelen meçhul bir kitap ve bu kitabın geliş nedeninin peşine düşen biz okuyucular, kitap tutkusu, kütüphaneler, yazarlarla kurulu bir hikayenin içine buyur ediliyoruz.
Kağıt Ev kitap okumayı seven herkesi öyle ya da böyle içine alacak, meraklandıracak, keyiflendirecek bir kitap.
Janina, Polonya'nın ücra bir köyünde bekçilik, öğretmenlik ve çevirmenlik yaparak yaşamını sürdürmektedir. Hayatında pek az insana yer vardır. Hayvanlar ve astroloji insanlardan çok daha fazla yer kaplar. Janina'nın verdiği isimle komşusu Koca Ayak'ın ölü bulunması, bu ıssız ve sakin yerin iklimini bir anda değiştirir. Bu gizemli cinayet sonrasında gelen olayların sadece habercisidir.
Kitabın olay örgüsünü kısaca özetlemeye çalıştım. Ama kitap çok çok daha fazlası...
İnsanlar uzun süredir dünyanın efendisi olduklarını düşünüyorlar. Tek tanrılı dinler de sonraki yüzyıllarda gelişen hümanizm de içinde bulunduğumuz postmodern zamanlar da adeta insanın konfor alanının genişletilmesi için birbiriyle yarışıyor. İcatlar, teknoloji insanlığın refahı için seferber. Hayvanlar zaten çoktaan insanlara yararlı olanlar ya da olmayanlar olarak kategorileştirilmiş durumda. Bu uzun bir süredir böyle elbette. Ancak bütün bu çaba, enerji ve seferberlik halinin sonucu insanlar açısından bakıldığın bile koca bir sıfır.
İnsanlar kendi elleriyle yarattıkları bu dünyada mutsuz, umutsuz, eşitsiz. En temel açlık, yoksulluk sorununu çözmekten bile aciz şu anda.
Bütün bunların kitapla ilgisi mi ne?
Kitap aslında bize sayfalar boyunca çok temel bir şeyi anlatmaya çalışıyor. Esasında tıpkı hayvanlar, bitkiler ve diğer canlılar gibi doğanın bir parçası olan insan bunu bir süredir unuttu. İnsan, doğanın da hayvanların da birbirinin de efendisi olarak görmeye başladı kendini. Ve bu düşünce insanın sonunu getirdi.
Konusu itibariyle kitabı, sakinlikle esenlikle okumamın mümkün olmadığını biliyordum. İnsanların, kendilerince kendilerinden zayıf gördükleri çocuklara, hayvanlara , engellilere, kadınlara davranış biçimini tartışmaya konuşmaya gerek yok. Günlük hayatta sık sık hayvanları sevdiğiniz, onlara isimler verdiğiniz, onlara "kızım" "oğlum" dediğiniz için yadırganan "kadınlardansanız", sizin de sakin bir okuma gerçekleştirmeniz mümkün değil. Ava meraklı bir grup insanı dinlerken midenizin bulanmasını engelleyemiyorsanız yine sakin olmanız mümkün değil. Zavallı biçimde kendini tertemiz, her tür börtü böceği, kediyi köpeği pis zanneden insanlara şahit oluyorsanız yine kitabı okurken sakin olmanız mümkün değil. Zulümleri sessiz bir tefekkürle karşılayıp kadere bağlayanlara şahit oluyorsanız, yine sakin kalmanız mümkün değil.
Ama her zulmün bir sonu var. Doğa payını geri alıyor. Bunu bazen gözle görülmeyecek kadar küçük canlılarla bazen değişen iklimler yoluyla bazen kıtlıkla bir denge oluşuncaya kadar sürdürecek.
Kitabı okurken yaşadığım didişmelere rağmen karanlık, gizemli yer yer polisiye tatlar bırakan okuma zevkini bir tarafa koyuyorum. Yer yer mizaha da başvuran satırlardan sonsuz keyif aldım. Evet ben belki şu an bir Janina değilim ama iyi bir adayım! O yüzden Janina'nın duygularını, olayları yargılayış biçimini ve içimdeki paralellikleri irkilerek okudum.
Son bir not. Daha önce Olga Tokarczuk'un Koşucular kitabını okumaya çalışmış, ancak ilerleyememiştim. Bu okumadan sonra belki bir şans daha veririm. Ama diğer kitaplarını kesinlikle alacağım.
Bunlar da kitaptan:
"Hayvanlar yaşadıkları ülke hakkında gerçekleri gösterir"
"Doğanın bakış açısına göre, hiçbir yaratık yararlı ya da yararsız değildir. Bu insanlar tarafından yapılan aptalca bir ayrımcılıktır"
Kitaptaki rahibin ağzından dinlediğimiz ancak internetten toplanan av papazlarına ait gerçek bir vaazdan:
"Hayvanlara insanmış gibi davranmak yanlıştır. Günahtır. Tanrı hayvanlara, insanların hizmetinde, daha alt bir sınıf vermiştir"
