Kraliçe ya da Ancak Başına Bir Talihsizlik Geldiğinde Kendini Bulma Sanatı

Delphi’de muhafazakar, kapalı bir ailede büyüyen Rani (anlamı kraliçe demekmiş), düğününe iki gün kala Londra görüp esas kızımızı beğenmeyen nişanlısı tarafından terk edilir.

Rani’nin önünde iki seçenek vardır: ya oturup kaderine ağlayacak ya da uzun süredir planladığı Paris balayına tek başına gidecektir. Rani ikinciyi seçer.

Rani, Paris’e adımını attığı andan itibaren kendini yetiştiği kültürden, kendi değerlerinden oldukça farklı insanlar içinde bulur. Ancak yargılamaz, kabul eder, uyum sağlar, keşfeder, eğlenir ve hiç gülmediği kadar güler.

Bir kendini bulma hikayesi olan filme, Hint filmlerinin olmazsa olmazı renk şamatası, dans ve müzik eşlik ediyor.

Amadeus

İş zamanı arzu edilen uyku, bayram sabahı kaçar. Kaçınca da uzun süredir izlenmeyi bekleyen Amadeus izlenir. 

Müzik tarihinin en büyük dehalarından biri olan Mozart'ın hayatını konu edinen film, 18. yüzyıl Viyanası'nda beyaz perukluların, korsajlı elbiseli  kadınların, aşırılıkların arasında bizi opera, müzik, sanat dolu bir atmosfere götürüyor. 

Filmde, deha Mozart'ın günlük yaşamındaki tutarsız karakterine, savruk yaşam tarzına, zaman zaman otorite ile alaya varan ilişkisine odaklanıyoruz. Rakibi Saray Müzisyeni Antonio Salieri'nin kıskançlıkla ördüğü tuzaklara rağmen Mozart eserlerini üretmeye devam eder. Zaman zaman imparatorun öfkesine ve sansürüne de uğrayan eserleri, hak ettikleri takdiri görmese ve Mozart'ı umutsuzluğa ve ekonomik iflasa sürüklese de Salieri başta olmak üzere birçokları onun dehasının farkındadır. 

Hem kulağa hem göze hitap eden, oldukça coşkulu Amadeus, film olarak tam not verilecek bir yapıt, ancak sanat eserleri belgesel nitelikte değiller. (Tarihi diziler, filmler üzerinden öğrenmek isteyenler için büyük bir handikap :) Amadeus, kurgusuyla çok başarılı bir yere otursa da unutmayalım gerçek bir Mozart portresi sunmaktan oldukça uzak bir yapıt. 

Mozart gerçekte çok küçük yaşlarda ortaya çıkan dehasıyla Avrupa'nın klasik müzik anlamında en büyük eserlerinin üretildiği başta İtalya olmak üzere birçok ülkesini dolaşmış, birbirinden ünlü sanat adamları eserlerini dinlemiş, onlarla çalışmış, dehasının üzerine disiplinli çalışmasını da koyarak eserlerini kılı kırk yararak emek emek üreten bir besteciydi. Yaşamındaki mali sıkıntıları da anlatıldığı kadar derin ve uzun soluklu yaşamadı. Mozart'ın hayatında Saray Müzisyeni Salieri ile yaşadığı rekabet varsa bile çok büyük önem taşımadı.Filmin yapımcılarının da ifade ettiği gibi, filmin senaryosuna ilham veren asıl hikayenin Habil ile Kabil çekişmesi olduğunu da not düşelim.

Fragmanı burda: https://youtu.be/r7kWQj9FCGY

Edebiyat ve Patates Turtası Derneği

Hep birlikte zor bir hafta geçirdik. Artık konuşmak bile istemediğim şeyler. Böyle durumlarda yüreğimi sakin bir yere dinlenmeye çekemediğimden, dışardan görüntüm habire konuşup hop oturan hop kalkan bir insan. (Asıl konuların üzerinden atlamak için herhalde) Hepimizin böyle içiyle dışını ters köşe yapan tepkileri vardır eminim. En nihayetinde hafta bitip işten kendimi sığınağa atınca, içinde küçük, sıcak insan öyküleri olan, iyilik barındıran filmler izlemek, kitaplar okumak bir nebze olsun umut tazeliyor, diyorsun ki bunu da bir insanoğlu hayal etti, senaryoyu yazdı; tüm insanlık umutsuz vaka değil.  

İsmine bakıp bakıp bu da herhalde tebessüm garantili bir film diye izlemeye karar verdiğim "Edebiyat ve Patates Turtası Derneği (orijinal isim "The Guernsey Literary and Potato Peel Pie Society"), sıcak, dostluğun, arkadaşlığın, aşkın ve edebiyatın başrollerde yer aldığı bir yapım.  

Yavaş yavaş tanınmaya başlayan ve öncesinde yazdığı birkaç kitabı beğeni toplayan özgür ruhlu yazar Juliet, İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazilerin işgal ettiği Manş Denizi kıyısındaki Guernsey Adası'nda yaşayan ve filmin adındaki gibi bir edebiyat derneği kuran insanlarla iletişime geçer. 

Derneği ve dahası üyelerini merak eden Juliet, tası tarağı toplayıp adaya gitmeye karar verir. Ada sakinleri ve dernek üyeleriyle başta bana aşırı teklifsiz gelen bir ilişki kurmaya başlayan ve binlerce sorusuyla herkesi canından bezdiren Juliet, aslında derin bir yaraya parmak basmaktadır. Bu sebeple başlangıçta -anlaşılabileceği üzere- pek hoş karşılanmaz. Ama Juliet'in de savaş nedeniyle benzer ıstırapları vardır ve dernek üyeleriyle kısa zamanda sıkı bir bağ oluşturur. Bu bağ, hem onların hem de Juliet'in hayatını geri dönülmez biçimde değiştirecektir. 

Mary Ann Shaffer ve Annie Barrows'un aynı isimli kitabından uyarlanan filmde, insani dramların yaşandığı, kötülüğün egemen olduğu, herkesin aç ve savunmasız olduğu bir ortamda dostluğun ve kitapların insanları bir araya getirme gücü ve hayatta kalma azmi yaratması konu ediliyor. Filmin bir kahramanının ağzından söylemek gerekirse, 

"Hepimiz açtık, ama asıl aç olduğumuz konu: arkadaşlık, başka insanlarla birlikte olmak ve paylaşmaya açlığımızdı"

İki Papa

Normalde çok kitap okur, az film izler bundan da şikayet ederdim. Yeni normalde az kitap okuyabiliyor, daha fazla film izliyorum ama şikayet etmiyorum, napalım olaylar böyle gelişti. 

Geçen yıl konuşulan filmlerden biriydi İki Papa, kitapta da filmde de çok konuşulunca ben kaçıyorum. E artık konuşulmadığına göre izleyebilirim diye düşündüm. 

Her ne kadar filmin adı İki Papa olsa da biz Papa Benedict'ten çok Arjantinli Papa Fransuva'nın hayatına ve yaşadıklarına yoğunlaşıyoruz. İki yaşlı adamın sohbeti olarak seyreden bir filmin oldukça sıkıcı olma olasılığına karşın senaristin mahareti olarak bu hoş sohbete dahil oluyoruz. Filmin senaryosu, Herşeyin Teorisi ile Stephen Hawking, En Karanlık Saat ile Winston Churchill ve Bohemian Rhapsody ile Freddie Mercury'nin hayatına odaklanan işleriyle tanınan Anthony McCarten'a ait.

Film bizi ilk olarak 2005 yılına -papalık seçimine- götürüyor. Anthony Hopkins'in canlandırdığı sonradan Papa Benedict adını alacak Kardinal Joseph Aloisius Ratzinger, muhafazakar, rekabetçi ve istekli bir aday olarak seçimi kazanıyor. Seçim sırasında sonradan bizim esas adamımız olacak Jonathan Pryce'ın canlandırdığı Kardinal Jorge Mario Bergoglio (daha sonra Papa Fransuva adını alacak) aldığı her oya şaşırıyor, ama tabi kazanamıyor. Bergoglio son derece mütevazi bir tip. (Bu arada bu isim karmaşasına takılmamak lazım, filmi izlerken yormuyor insanı)

Neyse efendim... 2005 yılındaki seçimde Papa Benedict seçimi kazanıyor, biz sonrasında 2012 yılına geliyoruz. Bu tarihte, Papa Benedict ile Bergoglio Vatikan'da bir araya geliyor. Uzun sohbet sahneleri işte bu tarihe ait. Papa Benedict, aslında görevi devredecek uygun bir aday arayışındayken; mütevazi Bergoglio'nın derdi ise bir an önce emeklilik dilekçesini imzalatmak.  

İki Papa'nın sohbeti, bizi tarihin karanlık noktalarına götürüyor; bir yanda Nazi olmakla suçlanan kuralcı, gelenekçi Benedict diğer yanda bir zamanlar ülkesindeki askeri cuntaya destek vermekle suçlanan sade, lüks sevmeyen, tango ve futboldan hoşlanan Bergoglio. Bu sohbet sırasında Bergoglio'nun kendi kişisel tarihine gidip nasıl bir dönüşüm geçirdiğine, kiliseye yönelik eleştirilerine tanıklık ediyoruz. Hristiyanlığa, Katolik inancına ilişkin birşeyler bilmeyen biri için bile bir kişinin dramatik öyküsü aynı zamanda film. Bonus olarak da ilgi duyanlara, Kilise'nin yaşadığı çalkantılar, Papalık kurumu, dinde reform talepleri eşlik ediyor. 

Eğer Vatikan'ı gezme fırsatınız olduysa, sürprizzz gezdiğiniz yerleri filmde görebilirsiniz. Meğer filmin çekimleri için 1473 yılında yapılan Sistina Şapeli'nin birebir kopyasını yapmışlar. 

Deli ve Dahi - Kelimelerin Bize Anlattıkları

Kelimelerle anlaşıyoruz. Bildiklerimizi kelimelerle aktarıyoruz. Duygularımızı, düşüncelerimizi, öfkemizi ifade etmek isterken kelimeleri yardıma çağırıyoruz.Ama kelimeler durağan değil, kendi geçmişlerinden bugüne ulaşıyorlar. 

Tınıları, çağrışımları zaman içinde değişiyor, toplumdan topluma farklı anlamlar ifade ediyorlar. Örneğin, bir dili biliyorum demek aslında o dildeki kelimeleri, çağrıştırdıkları anlamlarıyla yerli yerinde kullanıyorum demek. Bu nedenle zor. Dil her zaman değişiyor dönüşüyor, stabil değil. Bazı kelimeler kullanılmaya kullanılmaya paslanıyor ve ömürlerinin sonuna geliyor; başka dillerden kelimeler geliyor, türüyor, ürüyor hep bir devinim.   

Bütün bunları bana Oxford İngilizce Sözlüğü'nün nasıl meydana geldiğinin hikayesini konu edinen "Deli ve Dahi" filmi düşündürdü. Geçen yıl çekilen filmin başrollerinde Mel Gibson ve Sean Penn yer alıyor. 

O anlı şanlı sözlüğün arkasında gerçekten deli olmaları gereken insanlar var. Yapılacak, hayal edilecek iş değil. Düşünsenize İngiliz dilindeki tüm sözcükleri ve anlamlarını, tarihsel değişiklikleri ve etimolojileri içinde ele alarak bir araya getirmek. Sözcük atlamamaya çalışmanız gerekiyor, yüzyıllar içindeki değişimini takip etmeniz gerekiyor. Bunun için yazılmış bütün basılı eserler ele alınıyor vs. Gerçekten delice.  

Mel Gibson'ın canlandırdığı James Murray, nice başarısız denemeden sonra Oxford Sözlüğünü ortaya çıkaracak ekibin başına getirilir. Bunu yaparken de İngilizce konuşan herkesten katkı isterler. Ummadıkları katkı bir akıl hastanesinde tutulan Dr. Minor isimli birinden gelir. Minor, sözlük için yaklaşık 10 bin kelime gönderir. Unutmadan film yine bir kitap uyarlaması, kitap Simon Winchester'a ait. 

Süper Kahramanlar Emekli Olur Mu?

İşte yine sandıktan çıkardığım bir film daha “Birdman veya Cahilliğin Umulmayan Erdemi” ismini taşıyor. Meğer çekildiği 2014’de çok ses getiren bu film (hiç hatırlamıyorum) en iyi özgün senaryo ve en iyi film ödüllerinin sahibi olmuş.

Arjantinli yönetmeni Alejandro Gonzales Inarritu’nun adını anımsayamasam da çektiği 21 Gram ve Paramparça Aşklar Köpekleri biliyorum. Gerçekten sıradışı bir yönetmen ve yine sıradışı bir iş yapmış. İzlerken zaman zaman yorsa da filmin çekim tekniği oldukça ilgi çekici; sanki kamera çekime başlamış ve aralıksız çalışmış, en son filmin sonunda kapanmış gibi, bu nedenle ne zaman filmin içindeki tiyatro oyunundayız ne zaman günlük hayata dönüyoruz bazen karıştırıyoruz. Oldukça gerçekçi bir anlatımı var.

Film adeta bir ünlüler geçidi… Herhalde en az tanınan da başrolde oynayan Michael Keaton’dır. Onun dışında Emma Stone, Naomi Watts, Edward Norton rollerinin hakkını bir güzel veriyor.

Riggan, bir zamanlar Birdman serisiyle üne kavuşan 50 yaşlarında bir aktör. Aradan geçen yıllardan sonra Broadway’de bir oyunu sahneye koyup oynayarak “ben ölmedim” deme peşinde. Sahneye koyacağı oyun da benim açımdan bir sürpriz oldu, yeni tanıştığım ünlü Amerikalı öykü yazarı Raymond Carver’ın bir eserinin sahne uyarlaması.

Riggan bu oyuna büyük bir anlam yükler; adeta bir varolma savaşıdır bu onun için. Oyunun başarısı ve başarısızlığı onun hayatla kurduğu ilişkide ince bir çizgidir adeta.

Hayallerin Peşinde

Ya Hayaller Gerçek Olmazsa?

Modern Amerikan klasikleri arasında kabul edilen Richard Yates'in 1961 yılında yayımlanan Revolutinary Road kitabını, yönetmen Sam Mendes başarıyla sinemaya uyarlamış. Türkiye'de Hayallerin Peşinde olarak bilinen 2008 yapımı filmin başrolünde Kate Winslet ve Leonardo DiCaprio yer alıyor.

Erken bir dönemde "Amerikan Rüyası"nın sert sorgusunu içeren kitaba oldukça sadık kalan filmde, alıştığımız orta sınıf eleştirisinin ötesinde "hayal kurmaktan vazgeçersek bize ne olur" sorusuna da yanıt aranıyor.

Birbirlerine aşık olan Frank ve April, evlenip kurulu bir düzene geçerek iki de çocuk yaparlar. Frank, eskiden babasının çalıştığı tarım makinaları satan bir şirkette sevmediği bir işte çalışırken, oyunculuk hayalleri suya düşen April mutsuz bir ev kadınına dönüşür. April, birbirlerinden uzaklaştıklarının farkındadır, mutsuzdurlar. İçinde yaşadıkları dünya, mavi panjurlu şirin evlerine, bütün konforuna ve lüksüne karşın onları tatmin etmiyordur. April cesurca bir karar alır ve herşeyi bırakıp bir zamanlar Frank'ın hayali olan Paris'te yaşamalarını önerir. Evet Paris belirsiz ve bilinmeyendir, ancak yine de hayallerinin peşinden gitme şansıdır. Aldıkları bu karar, hiçbir zaman buna cesaret edemeyecek yakın arkadaşlarını ve komşularını rahatsız eder.

Film, "hayallerimiz elimizden alınırsa geriye ne kalır?" sorusunu merkeze alarak; aile olmak, anne ve baba olmak, başarı, kariyer ve bunlar için göze alabileceklerimizin bir dökümünü yapıyor. Dramatik şekilde hayal etmekten uzaklaşan bir çifti nelerin beklediğini ilmek ilmek örerken, elimizde kalan boşlukla baş etmenin ne kadar zor olduğunu gözler önüne seriyor.